نمای ساختمان از جمله مراحل اجرایی پروژه‌های ساخت‌وساز به شمار می‌رود. ساختمان‌ها کاربری‌های مختلفی دارند و نمای آن‌ها نیز با توجه به این کاربری تغییر خواهد کرد. از این رو در طراحی نمای ساختمان‌ها باید اصول و استانداردهای مشخصی را رعایت کرد تا بتوان به نتیجه‌ای مطلوب دست یافت. با توجه به اهمیت بالایی که نمای ساختمان‌ها در زندگی شهری ایفا می‌کنند قصد داریم که به بررسی مهم‌ترین اصول طراحی نمای ساختمان بپردازیم.
چرا طراحی نمای ساختمان مهم است؟
نمای ساختمان‌ها عضوی از سازه هستند که خود را به نمایش می‌گذارند و از همین بابت تاثیر زیادی بر زندگی شهری از جنبه‌های مختلف می‌گذارند. در زیر به چند مورد از مهم‌ترین اهداف و اهمیت‌های نمای ساختمان اشاره شده است.
- فراهم سازی استانداردهای مناسب به منظور اطمینان از نمای با کیفیت ساختمان‌ها که انعطاف پذیری، شخصیت، خلاقیت و زیباشناختی آن را ممکن می‌سازد.
- تأکید بر یک نما در مقیاس انسان و همچنین به دست دادن یک محیط مبتنی بر عابران پیاده و افزایش ارتباط میان این دو
- تقویت و حمایت از هویت و تصویر ساختمان‌ها و به موجب آن ارتقای کسب و کارها و تثبیت ارزش‌های ملک
- حمایت و تقویت ناحیه‌های مسکونی و غیر مسکونی همسایه از طریق تشویق به توسعه فیزیکی که از کیفیت بالاتری برخوردار است و تطابق خوبی هم با هویت، مقیاس و کارکرد مناطق پیرامون دارد.
- تشویق به توسعه که ارتباط بهتری با خیابان‌ها، فضاهای باز و ساختمان‌های مجاور دارد.
چه نکاتی را باید در طراحی نمای ساختمان مد نظر قرار داد؟
قبل از شروع به طراحی نمای ساختمان باید مجموعه‌ای از نکات را مد نظر قرار داد تا بتوان از هماهنگی نتیجه حاصله با محیط پیرامون اطمینان حاصل کرد. در زیر چند مورد از این نکات آمده است.
- شکل و هندسه کلی ساختمان
- دید ساختمان به خیابان
- دید ساختمان به کوچه
- تعداد طبقات ساختمان
- کاربری ساختان
- فاصله تا ساختمان‌های مجاور
اصول طراحی نمای ساختمان
نما تاثیر زیادی بر خواستنی بودن ساختمان می‌گذارد و از همین رو بسیاری تمام تلاش خود را می‌کنند که چیزی در طراحی آن کم نگذارند. با این همه در مواردی نتیجه حاصل شده چندان باب میل نخواهد بود. رعایت اصول طراحی نمای ساختمان که در زیر به آن‌ها پرداخته شده است می‌توانند ابزاری مناسب برای اجرای یک نمای برتر از جنبه‌های مختلف باشد.
اصل شماره ۱: مصالح نما
کیفیت و ماندگاری نما به واسطه مصالحی که در آن به کار رفته است می‌تواند که درک افراد را از مکان را از جنبه‌های مختلفی تغییر دهد. استفاده از مصالح باکیفیت در طراحی و ساخت نمای خارجی حس اهمیت و اطمینان را به عابران پیاده منتقل می‌کند. مصالح مختلفی را می‌توان به کار برد. برای نمونه مصالح بنایی پیوند محکمی را میان افراد و محیط ساختمان برقرار می‌کند. مصالح مهندسی شده دیگری نیز مزایای و معایب خاص خود را دارند که در انتخاب آن‌ها باید ساختمان و کاربران آن مد نظر قرار گرفته شوند.
از طرفی هم مصالحی که در طراحی نمای ساختمان به کار گرفته می‌شوند تاثیر زیادی بر درک افراد و کاربران ساختمان از مقیاس و بافت کلی آن دارد. استفاده از مصالح در اندازه مناسب این امکان را به کاربر می‌دهد که درک درستی از اندازه آن داشته باشد. از طرفی هم بافت سطح در ترکیب با رنگ تاثیر زیادی بر وزن بصری، مقیاس و کیفیت نورپردازی محیط خواهند گذاشت.
اصل شماره ۲: ترکیب
تعادل بصری را باید بتوان از طریق ترکیب نمای ساختمان به دست داد. تقارن از مهم‌ترین ابزاری است که با استفاده از آن می‌توان به این مهم دست یافت. مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که درک انسان از زیبایی تحت تاثیر وجود تقارن در ترکیب قرار می‌گیرد. روانشناسان در این خصوص ابراز داشته‌اند این موضوع به این دلیل است که بدن ما نیز دارای تقارن است و به همین دلیل هم این اصل تاثیر خود را بر دیگر اقدامات هنری و زیباشناختی همچون طراحی نمای ساختمان می‌گذارد.
در صورتی که بتوان این اصل را در نمای ساختمان پیاده کرد، شاهد وجود نظم و ترتیب در ترکیب المان‌ها خواهیم بود. مجموعه المان‌ها در ترکیب با یکدیگر توسط خطوطی که ایجاد خواهند کرد به چشم خواهند آمد. از طرفی هم در مواردی به ناچار باید این تقارن را به هم زد. برای نمونه نصب درب‌ها این تقارن را به هم خواهد زد اما استفاده از المان‌هایی مانند پنجره به ما کمک خواهد کرد که تقارن را به نما برگردانیم.
اصل شماره ۳: مقیاس
منظور از مقیاس در معماری در واقع اندازه نسبی است. این اندازه اشاره به درک ما از اندازه المان‌های یک ساختمان در مقایسه با دیگر المان‌ها و بدن انسان دارد. به طور کلی دو نوع مقیاس کلی و انسانی وجود دارد. مقیاس کلی نشان دهنده خوانایی کلی نمای ساختمان از فاصله دور است. مقیاس انسانی نیز به معنای خوانایی المان‌های طراحی نمای ساختمان از فاصله بسیار نزدیک به ساختمان است.
در روند‌های طراحی امروزی توجه زیادی به مقیاس انسانی می‌شود. به طوری که بسیاری از نماها دارای ظرافت‌های به خصوصی هستند. قابل درک بودن این ظرفیت‌ها می‌تواند تاثیر به سزایی بر درک افراد از اندازه ساختمان و راحتی او در محیط داشته باشد.
اصل شماره ۴: نسبت
نسبت از دیگر اصول مهم در طراحی نمای ساختمان با کاربری‌های مختلف است. نسبت در واقع اشاره به رابطه میان دو نسبت مانند ارتفاع و پهنا دارد. از سوی دیگر این اصل در طراحی نمای ساختمان می‌تواند به موضوعات مختلفی همچون وجود درب و پنجره‌های اشاره داشته باشد. با استفاده از این اصل المان‌های مهم در طراحی نمای ساختمان را به گونه‌ای می‌توان به کار برد تا کاربرد درک بهتری از اندازه ساختمان داشته باشد. دست یابی به این اصل لازمه برآورده سازی اصل ترکیب است.
اصل شماره ۵: ریتم یا آهنگ
آهنگ از دیگر اصول مهم در طراحی نمای ساختمان به شمار می‌آید و در واقع به معنای تکرار منظم و یکنواخت خطوط، اشکال و هر جزئیاتی است. ریتم در ترکیب با تکرار و فاصله گذاری ابزاری مهم در خلق زیبایی‌های بصری به شمار می‌روند. مطالعات صورت گرفته در خصوص درک انسان نشان داده است که ذهن و چشم‌ها در کاوش برای یافتن نوعی از سازمان‌دهی برای ارتباط دادن المان‌های مختلف به یکدیگر هستند.
افراد در نگاه کردن به آشفتگی در ارتباط المان‌های نمای ساختمان احساس ناراحتی خواهند داشت. در طراحی نمای همه ساختمان‌ها المان‌هایی وجود دارد که ماهیتی تکرار شونده دارند برای نمونه می‌توان به در و پنجره اشاره کرد. این ریتم و آهنگ باید به گونه‌ای باشد که آسیبی به ماهیت ساختمان وارد نکند.
اصل شماره ۶: شفافیت
سبک‌های مختلفی از طراحی نما در دنیای امروز دنبال می‌شود. همه آن‌ها در تلاش هستند که اصل شفافیت و استفاده از نور طبیعی را رعایت کنند. این اصل علاوه بر مزیت‌های بالقوه‌ای که در خصوص صرفه جویی در مصرف انرژی خواهد داشت می‌تواند جنبه‌های زیباشناختی ساختمان را نیز بهبود بخشید.
اصل شماره ۷: رنگ
از آن‌جایی که یکی از اصلی‌ترین اهدافی که از اجرای نمای ساختمان دنبال می‌شود ارتقای جنبه زیباشناختی ساختمان است، رنگ می‌تواند در این خصوص بسیار مفید واقع شود. آجر، بتن و همه مصالحی که در طراحی نما ساختمان به کار برده می‌شود دارای رنگی به خصوص هستند. ترکیب این رنگ‌ها در صورتی که نامناسب با یکدیگر صورت گیرد برای اصول مهمی همچون نسبت و تناسب هم موانعی ایجاد خواهد کرد. رنگ ساختمان می‌تواند بازتاب دهنده شخصیت و هویت آن باشد.
سخن آخر
در زندگی امروزی شهری ساختمان‌ها هر روز بیشتر به سمت ارتقای جنبه‌های زیباشناختی خود میل می‌کنند. این مهم تنها با رعایت استانداردهای طراحی داخلی و خارجی ساختمان ممکن است. طراحی نمای ساختمان مهم‌ترین چیزی است که نگاه‌ها را به خود خیره خواهد کرد. اصول مهمی که در بالا به آن‌ها اشاره شد را باید در اجرای آن در ساختمان‌هایی بار کاربری‌های رعایت کرد. تا بدین طریق بتوان با محیط و افراد ارتباط برقرار کرد.
