سیمای شهری یکی از مباحثی است که در طرح‌های توسعه و عمران مورد توجه قرار می‌گیرد. قرار دادن اماکن عمومی در سیمای اصلی‌ترین معابر از جمله تمهیداتی است که در این رابطه می‌توان اندیشید. برای تکمیل این تمهید رعایت چند ضابطه در احداث بناهای عمومی ضرورت دارد:
یک: بناهای عمومی از طریق یک طرح متناسب و فکر شده (تهیه شده بوسیله مهندس معمار) احداث گردند.
دو: در طرح این ابنیه اثرات محیطی و نقش سیما سازی شهری آنها مدنظر قرار گیرد.
سه: فضای باز ابنیه عمومی در ارتباط با فضای باز عمومی قرار گیرند و نقش موثری در سیماسازی شهری داشته باشند. بنابراین این فضاها نباید بوسیله دیوارهای بسته از فضاهای عمومی جدا شوند. استفاده از دیوارهای مشبک ردیف‌های درختان و مشابه در این رابطه بسیار کارساز است.
چهار: نصب نرده‌های فلزی مقابل پنجره‌ها، درهای ورودی، دیوارها مجاز نیست. در صورت نیاز به نرده‌های حفاظتی برای دربها و پنجره‌ها نیاز مزبور به هنگام طراحی مطرح گردد تا از طریق کوچک کردن تقسیمات پنجره‌ها و دیگر روشها عملی شود.
پنج: ضوابط همجواری در احداث بناهای عمومی: از دیگر عوامل سیما سازی شهری، همگون‌سازی بناهائی است که در جوار یکدیگر احداث می‌گردند. در این جهت ضوابط زیر ارائه می‌گردد:
ـ حتی‌الامکان بناهای عمومی به ساختمانهای مجاور متصل نشوند تا از ایجاد یک دیوار بسته یکپارچه در جوار معابر جلوگیری شود. رعایت این ضابطه برای واحدهای دارای عملکرد عمومی که عرض آنها بیش از 12 متر باشد به میزان حداقل 20 درصد عرض پلاک در طبقات همکف، اول و دوم، و 25 درصد در طبقات سوم و چهارم و 30 درصد در طبقات پنجم به بالا از شرق الزامیست. برای پلاکهای مسکونی حداقل عرض 20 متر و سایر ضوابط عقب‌نشینی از سمت شرق 20 درصد برای طبقه همکف تعیین می‌گردد.
ـ نماسازی برای تمام سطوح نمایان ساختمان، اجباریست.
ـ سطح پنجره‌ها می‌تواند حداقل پانزده سانتیمتر از سطح دیوار عقب‌نشینی داشته باشد. در مورد پلاکهای با عرض کمتر از 12 متر که عدم اتصال بنا به ابنیه مجاور ممکن نیست، ضوابط زیر بایستی رعایت گردد.
ـ در صورتیکه بنا نسبت به بنای ساخته شده مجاور عقب‌نشینی داشته باشد، دیوارهای دارای دید بنای مجاور بایستی مشابه بنای دردست احداث ویا بنای ساخته‌شده قبلی توسط مالک بنای دردست احداث نماسازی‌شود.
ـ ارتفاع بنای در دست احداث با واحد ساخته شده مجاور بایستی همسطح باشد و در صورت وجود اختلاف ارتفاع این اختلاف نبایستی کمتر از 5/1 متر باشد.
شش:
احداث فضای تجاری خود از عوامل موثر در سیما سازی شهریست. لذا پیشنهاد می‌شود که بطور قطع فضاهای تجاری به صورت جمعی احداث گردد و تنها سرقفلی آن واگذار گردد تا بتوان بر حفظ سیما و عملکرد آن در طول استفاده نیز تسلط داشت.
بعلاوه ضوابط زیر نیز به هنگام واگذاری بخشهای تجاری رعایت گردد:
ـ هر گونه انبار و تجمع اجناس در خارج از مغازه ممنوع است. بنابراین لازمست فضای کافی برای انبار مورد نیاز مغازه‌ها در نظر گرفته شود.
ـ فضای سبز همجوار بخشهای تجاری باید کاملا حفاظت و نگهداری شود.
هفت: در معابر شرقی ـ غربی می‌باید حداقل یک ردیف درخت در قسمت جنوبی خیابان کاشته شود تا سایه مناسب تابستانی را در سطح معبر فراهم آورند و بعلاوه این اشجار لازمست از نوع خزان‌پذیر باشند تا در زمستان آفتابگیری معبر را مختل نسازند.
هشت: ایجاد هرگونه کانال، آبرو و دودکش بر سطح نمای کلیه ساختمانهای عمومی و مسکونی ممنوع است.
نه: در نقشه های معماری، طراحی نمای تمام ساختمانهای واقع در بدنه گذرهای اصلی باید در مقیاس 1.50 و با تعیین نوع مصالح و رنگ، میزان پیش آمدگی‌ها و نوع بازشو باشد.
ده: تعیین محل رایزر تاسیسات ودودکشها در نقشه های معماری الزامی است.
یازده : تعبیه و نصب لوله بخاری و کانال کولر و لوله های تاسیساتی در بدنه های مشرف به گذر به صورت نمایان و با بیرون زدگی ممنوع است.
دوازده: پیش بینی محل مناسب تاسیسات و یا استقرار کولرها در هر واحد و همچنین دیگر تاسیسات به صورتی که غیرقابل رویت از معابر باشد و برروی بام الزامی است. همچنین محل استقرار جعبه های مخابرات در قسمت ورودی پیش بینی شود.
سیزده : اتصال کابل برق و تلفن بناها به صورت هوایی و نامنظم از نظر سیمایی و.. ، مطلوب نیست و شرکت برق منطقه ای و اداره مخابرات میبایست با کابل کشی زمینی به شکل مناسب و فنی این امور را انجام دهند.
الزامات مربوط به نمای ساختمانها:
– در هیچ یک از سطوح خارجی بنا نمی‌توان پنجره یا هواگیر مشرف به مالکیت مجاور احداث نمود مگر اینکه از حد مالکیت مجاور حداقل 2 متر عقب‌نشینی صورت گرفته باشد در این حالت پنجره‌ها بایستی در ارتفاع 1.80 متر از کف مربوطه به صورت غیر بازشو بوده و با استفاده از شیشه مات و یا مصالح مشابه بیرون آنها غیرقابل رویت گردد.
ـ الزام به رعایت و اجرای دستورالعمل نماسازی در پروانه ساختمانی بایستی درج و قید گردد صدور گواهی عدم خلاف، منوط به رعایت و اجرائی این دستورالعمل است.
ـ مالک و مهندسین طراح معمار، ملزم به ارائه طرح نمای ساختمان با جزئیات رنگ، جنس و نوع مصالح با جزئیات اجرایی لازم و براساس دستورالعمل قبل از صدور پروانه ساختمان به شهرداری منطقه و اخذ تائیدهای لازم از شهرداری می‌باشند و برای ضمانت اجرا می‌بایستی قبل از صدور پروانه ساختمان، توسط شهرداری منطقه از مالک و مهندسین طراح و ناظر تعهد اخذ گردد.
ـ مهندسین ناظر معماری ملزم به نظارت بر اجرای نمای ساختمان براساس طرح نمای مصوب از زمان اجرای سقف اول می‌باشند.
ـ معاون شهرسازی شهرداری منطقه ملزم به نظارت بر حسن اجرای دستورالعمل نماسازی برای کلیه ساختمانهای واقع در محدوده منطقه می‌باشد. صدور گواهی عدم خلاف مشروط به تصویب طرح نمای ساختمان در شهرداری و صدور گواهی پایان کار منوط به اجرای نما براساس طرح مصوب بنا می‌باشد و هرگونه تخلف مهندسین در این خصوص میبایست به معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز اعلام و منعکس گردد.
ـ رعایت اصول معماری اصیل و بومی بعنوان اساس و پایه در طراحی و اجرای نمای ساختمانها الزامی است و استفاده از سبک‌ها و فرم‌های نامتعارف با معماری اصیل در نمای ساختمان در طراحی و احداث بنا ممنوع می‌باشد.
ـ طراحی و اجرای ساختمانها بایستی به صورتی باشد که با منظر شهری و مولفه‌هایی از آن جمله خیابان، محله، عناصر طبیعی و محیطی و هنجارهای فرهنگی متناسب و هماهنگ باشد. ـ ساختمانها می‌تواند به نحوی طراحی شود که شکل، مقیاس، مصالح، رنگ و تناسبات حجم آن هماهنگ با محیط پیرامون باشد و از مصالح بوم آورد برای نماسازی استفاده گردد.
ـ استفاده از سنگ‌های طبیعی و مصنوعی با رعایت ضوابط و نکات ایمنی و صرفاً با رنگ‌های مشخص تعریف شود.
ـ استفاده از نماهای پرده‌ای (آلومینیوم شیشه‌ای کامپوزیت شیشه رفلکس و…) در نماهای اصلی و جانبی ساختمانهای عمومی و دولتی ممنوع می‌باشد. ـ استفاده از نمای کامپوزیت و آلومینیومی مشروط به رعایت مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان ایران و بصورت محدود و حداکثر در حد 10% سطح کل نمای ساختمان صرفاً برای ساختمانهای مسکونی قابل قبول است هرچند که اساساً این نوع مصالح توصیه نمی‌شود.
ـ جنس نما در کلیه سطوح نمای ساختمانها میبایست قابل پاکسازی بوده و موجب آلودگی‌های زیست محیطی و بصری نشود.
ـ نمای بدنه شمالی ساختمان که در مجاورت مالکیت غیر است میبایست از ارتفاع 2.5 متر به بالا و الزاماً در محدوده مالکیت، نماسازی گردد.
ـ طرح نمای کلیه ساختمانهای مسکونی گروههای «ج و د» و همچنین همه‌ی ساختمانهای عمومی، اداری، خدماتی، تجاری، بانکها و… و تمام ساختمانها با هر نوع کاربری و هر تعداد طبقه که در مجاورت میادین و تقاطع‌ها و خیابانهای اصلی با عرض 22 متر و بیشتر می‌باشند باید تعریف شوند و نمای ساختمانهای واقع در منطقه تاریخی تبریز الزاماً میبایست به تایید معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز (کمیته تخصصی نما و سیمای شهری) برسد.
ـ استفاده مناسب و اصولی از مصالح و تکنولوژی‌های نوین در طراحی و اجرای نماهای ساختمان در صورتیکه همخوان و هماهنگ با اصول این دستورالعمل باشد و موجب آلودگی‌های زیست محیطی و بصری نشود و مشروط به تائید معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز قابل بررسی خواهد بود.
ـ به منظور خلاقیت طراحی و برای نمای ساختمانهای شاخص و عمومی (در صورتیکه دارای طرح خاص باشد) طرح بصورت ویژه و با رعایت اصول دستورالعمل و با حضور طراح، بصورت موردی در معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز (کمیته تخصصی نما و سیمای شهری) قابل بررسی خواهد بود.
ـ نمای ساختمانهای بلند مرتبه تابع ضوابط و شرایط ویژه می‌باشد و میبایست به تائید معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تبریز (کمیته تخصصی نما و سیمای شهری) برسد.ـ اجرای بام سبز طبق ضوابط مربوطه و مشروط به تائید معاونت شهرسازی و معماری (کمیته تخصصی نما و سیمای شهری) مجاز بوده و توصیه می گردد.
ـ نمای ساختمانهای مجاور و در حریم بناهای تاریخی، تابع ضوابط و مقررات مصوب ذیربط خواهد بود.
ـ انواع مبلمان و تابلوهای شهری، تابع ضوابط و مقررات مربوطه می‌باشد. در این صورت در طراحی نمای ساختمانهای عمومی، تجاری، خدماتی، اداری، درمانی و… می‌بایستی محل تابلو پیش‌بینی و تعیین گردد و در انطباق با مبحث بیستم مقررات ملی ساختمان ایران و بصورت هماهنگ برای صنوف مختلف تهیه شود.
